Kort antwoord: Exitpolls worden gebaseerd op mensen die direct na het stemmen worden gevraagd hoe zij hebben gestemd, in een zorgvuldig geprogrammeerde selectie van stembureaus. Ze geven een vroege, indicatieve schatting van de uiteindelijke uitslag, maar gelden niet als definitieve telling en hebben een beperktere statistische representativiteit dan een volledig willekeurige steekproef. Details en context
- Wat is een exitpoll?
- Een exitpoll is een peiling die op de verkiezingsdag wordt uitgevoerd door kiezers te vragen hoe zij hebben gestemd nadat ze het stembureau hebben verlaten. Dit staat los van opiniepeilingen die vooraf peilen op wat mensen denken te gaan stemmen. Exitpolls leveren directe informatie op over stemgedrag op de dag zelf.
- Hoe wordt een exitpoll uitgevoerd?
- In een exitpoll wordt geen representatieve steekproef van alle kiezers getrokken. In plaats daarvan selecteren onderzoeksorganisaties een aantal stembureaus door heel het land. Bij de uitgang van die bureaus worden kiezers gevraagd of ze nogmaals willen stemmen met hetzelfde stembiljet als het officiële biljet. De resultaten worden vervolgens samengevoegd om een ruwe uitslagindicatie te geven zodra de stembureaus sluiten. Ipsos I&O voert dergelijke exitpolls vaak uit in opdracht van media (bijv. NOS).
- Voordelen en nadelen
- Voordeel: snelle, vroege inschatting van de uitslag en het stemgedrag per regio of demografische groep via aanvullende vragen.
- Nadeel: de steekproef is niet willekeurig; de representativiteit is afhankelijk van de selectie van stembureaus en eerdere stempatronen in die locaties. Het kan regionaal of demografisch bepaald afwijkingen vertonen vergeleken met de uiteindelijke landelijke uitslag. Daarom komen exitpolls met voorbehoud en vaak met aanvullende controles (bijv. vergelijking met vorige verkiezingen).
- Praktisch nut bij de Tweede Kamerverkiezingen 2025
- De eerste exitpolls worden doorgaans rond het moment van sluiting van de stembureaus (rond 21:00 uur) bekendgemaakt en geven een voorlopige indicatie van de positie van partijen zoals D66, PVV, en anderen, afhankelijk van de stemming in de geselecteerde stembureaus. De exacte cijfers kunnen variëren tussen verschillende exitpolls en moeten met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd totdat de officiële tellingen beschikbaar zijn.
- Relevante voorbeelden en recente berichtgeving
- In aanloop naar de 2025 Tweede Kamerverkiezingen werd er uitgebreid verslagen over hoe exitpolls worden uitgevoerd en wat de eerste uitslagen opleverden, met voorbeelden zoals D66 en PVV in vroege berichten. Verschillende media beschrijven de methode en presenteren de eerste cijfers zodra de exitpolls bekend zijn.
Als je wilt, kan ik specifieke bronnen samenvatten over hoe de exitpolls dit jaar zijn opgezet in Nederland, of de eerste uitslagen uit de recente exitpolls toelichten en vergelijken met de definitieve cijfers zodra die beschikbaar zijn.