Antwoord kort: Exitpolls geven een vroege indicatie van de uitslag door kiezers direct na het stemmen te ondervragen bij geselecteerde stembureaus. Deelnemers stemmen in een “mock-stembiljet” in dezelfde partijen zoals op het officiële biljet en leveren dit anoniem in. Ze zijn gebaseerd op een gestratifieerde selectie van stembureaus, niet op een willekeurige steekproef van kiezers, waardoor de resultaten snel maar met onzekerheden worden gerapporteerd. De meest gebruikte uitvoering in Nederland gebeurt doorgaans in opdracht van NOS/RTL en via een extern onderzoeksbureau. Details (context en werkmethode)
- Doel en aard: Een exitpoll is een schaduwverkiezing die direct na het stemmen plaatsvindt om een vroege voorspelling van de uiteindelijke uitslag te geven, vaak om 21:00 uur wanneer de stembureaus sluiten. Dit biedt snelle, maar voorlopige cijfers over partijenverdeling en opkomst.
- Uitvoering: Een selectie van stembureaus wordt gekozen door het onderzoeksbureau; bij elke kiezer die het stemlokaal verlaat wordt gevraagd of men nogmaals wil stemmen via een stembiljet met dezelfde partijen. De deelnemende kiezers leveren hun biljet anoniem in een speciale stembus.
- Representativiteit en beperkingen: De steekproef is gebaseerd op de gekozen stembureaus, niet op een willekeurige kiezerssteekproef. Hierdoor kan de samenstelling per wijk afwijken van het landelijk profiel; vergelijkingen met eerdere verkiezingen per stembureau helpen bij validatie.
- Analyse en rapportage: Na sluiting van de stembureaus worden de resultaten geaggregeerd en gepresenteerd als indicatie van de uiteindelijke uitslag. In Nederland gebeurt dit vaak in samenwerking met NOS en RTL.
- Relevante aanvullende context: Exitpolls worden gezien als een nuttig mechanisme voor het duiden van stemprofielen, maar zijn geen definitieve uitslag en kunnen in sommige gevallen bij onvoorziene afwijkingen aanleiding geven tot nader onderzoek.
Als je wilt, kan ik specifieke nuances toelichten per partij, of uitleg geven over hoe exitpolls in andere landen verschillen van de Nederlandse aanpak.